O Jubileuszu
Rok 2022 czasem świętowania jubileuszu 100-lecia powstania Towarzystwa Przyjaciół Nauki i Sztuki w Gdańsku (TPNiS) oraz tradycji Gdańskiego Towarzystwa Naukowego (GTN) i Gdańskiego Towarzystwa Przyjaciół Sztuki (GTPS).
W zaistniałym na mocy Traktatu Wersalskiego (1920) Wolnym Mieście Gdańsku powstało – dnia 11 lipca 1922 roku – Towarzystwo Przyjaciół Nauki i Sztuki w Gdańsku, zarejestrowane w sądzie miejskim dnia 18 listopada tegoż roku. Towarzystwo integrowało polonię gdańską w okresie międzywojennym, w sercach Gdańszczan przetrwało II wojnę światową i reaktywowało działalność w dniu 22 lipca 1945 roku. Dzięki intensywnym staraniom szybko rozwijającego się po wojnie gdańskiego ośrodka naukowego nastąpiło jego przemianowanie na Gdańskie Towarzystwo Naukowe – w dniu 27 października 1956 roku – współpracujące z powstałą w 1952 roku Polską Akademią Nauk. Dwa lata później (2 maja 1958) powstało Gdańskie Towarzystwo Przyjaciół Sztuki, które upatruje swych korzeni w istniejącym w latach 1922–1956 TPNiS.
Tradycje Towarzystw naukowych w Gdańsku są znacznie dłuższe – ponad 300 letnie. Wiążą się z powstaniem dziesiątego w świecie kultury europejskiej i pierwszego w Gdańsku i I Rzeczypospolitej towarzystwa: Societas Litteraria cuius symbolum virtutis et scientiarum incrementa, którego obszar zainteresowań obejmował nauki humanistyczne i przyrodnicze. Na bazie doświadczeń tegoż towarzystwa powstało 22 lata później Societas Physicae Experimentalis, identyfikowane z czasem z nazwą Die Naturforschende Gesellschaft (od 1753), któremu król August III Sas nadał – nie zaistniały formalnie – przywilej towarzystwa królewskiego (1756). W roku 2022 minie zatem 100 lat od utworzenia w Gdańsku Towarzystwa Przyjaciół Nauki i Sztuki – którego kontynuatorem jest Gdańskie Towarzystwo Naukowe i do którego tradycji odwołuje się Gdańskie Towarzystwo Przyjaciół Sztuki, ale również niewiele ponad 300 lat od powstania pierwszego towarzystwa naukowego – Societas Litteraria cuius symbolum virtutis et scientiarum incrementa.
Gdańskie Towarzystwo Naukowe zamierza – wspólnie z Gdańskim Towarzystwem Przyjaciół Sztuki oraz społecznością naukową i artystyczną Trójmiasta – upamiętnić znamienite jubileusze przypadające w nadchodzącym roku kilkoma imprezami i wydarzeniami naukowymi oraz artystycznymi. Zostanie wydany specjalny tom „Rocznika Gdańskiego GTN” – czasopisma ukazującego się od 1927 roku. Przygotowywana jest księga pamiątkowa na 100-lecie Towarzystwa. 10 września odbędzie się jubileuszowa gala z okazji 100-lecia Towarzystwa. Wreszcie, w dniach 20-22 października, odbędzie się III Kongres Towarzystw Naukowych – ważne ogólnopolskie wydarzenie naukowe wkomponowane w obchody 70-lecia Polskiej Akademii Nauk oraz 100-lecia TPNiS/GTN/GTPS.
Narody i państwa znajdują swoje miejsce w historii i świecie gdy zdołają ukształtować podstawy bytu i ładu społecznego oraz identyfikowaną z nimi naukę i kulturę. To nauka i kultura były i są głównymi obszarami zainteresowań towarzystw, których pożyteczną społecznie działalność pragniemy przybliżyć i zaoferować społeczności Gdańska i regionu pomorskiego w jubileuszowym roku.
Żywimy nadzieje na szerokie zaangażowanie w obchody znamienitych jubileuszy oraz na życzliwe wsparcie naszej aktywności i podejmowanych przez nas inicjatyw.
Beniamin Koralewski
Prezes Gdańskiego Towarzystwa Przyjaciół Sztuki
prof. dr hab. inż. Jerzy Błażejowski
Prezes Gdańskiego Towarzystwa Naukowego